МИЛЛАТ ТИЛИ - МИЛЛАТ ҒУРУРИ

Дунёга машҳур Бобил минораси хақидаги афсонада шундай талқин қилинади.Усталарнинг ҳамжиҳатлиги сабаб минора тез суратларда қад кўтара бошлайди. Бу кетишда тез кунда минора осмон билан юзлашиб оламлар менгача етиб келади деган ўйда худо бир кечада усталарни ҳар хил тилда гапирадиган қилиб қўйган, шу сабабли ҳам башарият азал азалдан турфа тилда гаплашармиш. Бу бир афсона холос...

Ўзбек тилига давлат тили мақоми берилганига 31 йил тўлди.

Олмон халқи урушдан вайронага айланган ўлкани бундан оз муддатда иқтисодиёти маромга тушган, ҳар тарафлама ривожланаётган мамлакатлар сафига олиб чиқа олган.

Японлар бу муддатнинг учдан бирида ярим асрлик урушлардан толиққан, айтарли ҳеч қандай табиий бойлиги йўқ, табиий офатларнинг ҳамма тури бор юртни капиталистик янги дунёда ишлаб чиқариш ва саноат борасида иккинчи ўринда турувчи етакчи мамлакатга айлантирган.

Бу каби мисолларни яна кўплаб келтириш мумкин.

Бизда ҳам ўтган ўттиз бир йил ичида озми-кўпми ривожланиш, ислоҳотлар бўлгани ва сўнгги йилларда бу жараён янада жадаллашгани бор гап. Бунга минг шукр.

Мутахассисларнинг фикрича, жаҳон аҳли бугунги кунда 7000 дан зиёд тилда гаплашар ва буни қарангки, уларнинг фақатгина 200 га яқинида давлат тили ёки расмий тил мақоми мавжуд экан. Ўтмишда 9000 дан ортиқ тил мутлоқ йўқолиб кетганлиги ҳам асослантирилади. Бирор бир тилнинг яшаб қолишини таъминлаш учун ундан камида 1 миллион киши фаол фойдаланиши керак, дейди соҳа ўрганувчилари.

Муболаға қилмаётган бўлсам, бугунги кунда Ер юзида 50 миллионга яқин аҳоли ўзбек тилида сўзлашади. Бу рақамлар Она тилимизнинг умрбоқийлигини мустаҳкам белгилаб турувчи омиллардан сўзлайди, албатта.

Дунёда бир неча юзлаб тиллар мавжуд ва ҳар бир миллатга ўз тили қадрли. Кўпчилик ватан мустақиллиги деганда 1991 йилни назарда тутиши сир эмас. Тўғри расман мустақиллик 1991 йилда эълон қилинган бўлсада аммо ватан эрки йўлидаги ҳаракат бир мунча илгарироқ бошланган. 1989 йил 21-октябрда Ўзбек тилига давлат тили мақоми берилди. Мустақилликнинг муҳим шартларидан бири ҳам шу эди. Кейинчалик бу ҳақда давлатимизнинг бош қомуси конституцияда ҳам мустаҳкамлаб қўйилди. Ушбу тарихий воқеа Ўзбекистоннинг мустақиллиги йўлида қўйилган дастлабки жиддий қадам деб тилга олинади ва кенг тантана қилинади. 30 моддадан иборат қонунда "тил миллатнинг бойлиги ва бебахо мулки" эканлиги тан олинган. Қонун ўзбек тили бутун Ўзбекистон бўйича давлат тили сифатида амал қилишнинг ҳуқуқий асосларини белгилаб, иш юритишда, давлат органларига мурожаат қилишда ўзбек тилининг мавқеини биринчи ўринга олиб чиққан.

Ўзбекистон мустақилликни қўлга киритгандан сўнг 1995 йили давлат тили ҳақидаги бош ҳужжат янгиланди.

Мана 31 йилдирки 21 октябр санаси кенг нишонланиб келмоқда.

19-асрнинг иккинчи ярмига келиб дунё бўйлаб мустамлакачилик сиёсати кенг қулоч ёйди. Африка, Жанубий Америка, Осиё қитъалари узра Англия, Франция, Испания каби гегемон давлатлар байроғи хилпиради. 60-йиллардан бошлаб мустамлакачилик сиёсати барҳам топа бошлаган бўлсада, колонияларда гегемон давлатлар ўчмас муҳрини қолдиришга улгуришди. ҳозирги давргача Африка ва Жанубий Америка мамлакатларининг кўпчилигида инглиз, испан, француз тиллари давлат тили сифатида юритилади. Статистик фактларга кўра дунёда йўқолиб бораётган тилларнинг кўпчилиги ҳам айнан мустамлака бўлган давлатлар чекига тушар экан яъни тубжой аҳолиси сўзлашган тил истеъмолдан чиқиб улгурган. Бу маълумотлар бежизга келтирилмади сабаб барчамизга маълумки юртимиз ҳам 130 йилдан кўпроқ муддат мустамлакачилик босими остида яшади. Шу давр мобайнида тил учун курашлар бир зум бўлсада тўхтагани йўқ. Қанчадан қанча босимлардан омон чиққан ўзбек тили 1989 йилга келиб ростмана қад ростлаб расман тан олинди. Бир миллатнинг тарихи ва маънавиятини таг томири билан қўпориб ташлаш учун тилини йўқотиш кифоя. Лекин она тилимиз учун қанчадан қанча зиёлиларимиз заҳмат чекиб ҳатто бу йўлда қурбон ҳам бўлишди. Ҳеч қандай кураш самарасиз кетмайди албатта. 2020 йилнинг 23-сентябръ куни ҳар бир ўзбек фахр ва ғурур ила эслайдиган кун бўлди. Ушбу кунда илк бора Бирлашган Миллатлар Ташкилоти минбарида ўзбек тили янгради. Бу-она тилимиз, маънавият ва қадриятларимиз учун курашларнинг юксак самараси эди.

Туркияда бўлиб қайтган журналистлардан бири шундай ҳикоя қилади: "Туркияда ишлаётган русийзабонларнинг деярли барчаси турк тилини мукаммал билади. Бундан ташқари турклар қайси миллат вакилига мурожаат қилмасин албатта ўз она тилида мурожаат қилади. Сабаб Усмонли империяси қарийиб 500 йил дунёга гегемонлик даъвосини қилиб келган улар империя тузган аждодларидан ғурурланиб шу тариқа иш юритади"

Тарихга назар ташлайдиган бўлсак, буюк аждодимиз Амир Темур ҳам дунёнинг қарийиб чорак қисмни ўз қамровига олган. Шундай экан биз ҳам ўз она тилимиз билан ғурурланишга тўлақонли хақли миллат ҳисобланамиз. Она тилимиз равнақи йўлида ҳар биримиздан камарбаста бўлиш талаб этилади. Шу йўлдан оғишмасак ўзбек тили кунлар келиб янада юқори минбарлардан жаранг сочса не ажаб.

Сурхондарё вилояти юридик техникуми

директорининг ёшлар билан ишлаш

бўйича ўринбосари Ф.Р. Рахманкулов